Rhoi gwybod i’r heddlu am drosedd casineb neu ddigwyddiad casineb

Os ydych chi wedi dioddef digwyddiad casineb neu drosedd casineb, neu'n 'nabod rhywun sydd wedi, fe allwch ei riportio i'r heddlu.  Gallwch hefyd ei riportio os gwelsoch drosedd casineb yn digwydd i rywun arall.

Os nad ydych chi’n siŵr a oedd yr hyn a ddigwyddodd yn drosedd casineb, gallwch chi wirio a yw rhywbeth yn drosedd casineb.

Pan fyddwch yn rhoi gwybod am y digwyddiad, bydd yr heddlu yn cofnodi beth ddigwyddodd. Fel arfer dim ond os bydd trosedd wedi digwydd y byddan nhw’n ymchwilio i’r digwyddiad – er enghraifft, os oes rhywun wedi ymosod arnoch chi.

Efallai y bydd yr heddlu hefyd yn ymchwilio os ydych chi wedi profi mwy nag un digwyddiad casineb - er enghraifft, os yw rhywun yn eich aflonyddu o hyd. Os ydych yn y sefyllfa hon, dylech roi gwybod i’r heddlu am bob digwyddiad fel bod ganddynt gofnod.

Os nad ydych chi eisiau mynd at yr heddlu eich hun, mae yna ffyrdd eraill y gallwch chi roi gwybod amdano.

Mewn argyfwng, dylech ffonio 999.

Paratoi i riportio digwyddiad neu drosedd casineb

Mae’n syniad da cysylltu â gwasanaeth cymorth troseddau casineb cyn i chi riportio’r digwyddiad i’r heddlu.

Gall y gwasanaeth cymorth eich helpu i weithio allan beth i'w ddweud yn eich adroddiad. Bydd hyn yn helpu'r heddlu i fod yn llwyddiannus os ydynt yn ymchwilio i'r drosedd.

Ar ôl i chi roi gwybod am y digwyddiad, gall y gwasanaeth cymorth hefyd eich helpu i gysylltu â'r heddlu ynglŷn â'ch achos.

Gallwch ddod o hyd i'ch gwasanaeth cymorth agosaf drwy wirio rhestr o wasanaethau cymorth troseddau casineb ar wefan True Vision.

Gallwch hefyd edrych ar-lein - ceisiwch chwilio am enw eich ardal leol a'r geiriau “gwasanaethau cymorth troseddau casineb”.

Os ydych chi’n dal i gael trafferth dod o hyd i wasanaeth cymorth yn eich ardal, siaradwch â chynghorydd.

Beth i'w ddweud pan fyddwch yn riportio trosedd neu ddigwyddiad casineb

Bydd yr heddlu yn dweud wrthych ba wybodaeth sydd angen i chi ei rhoi pan fyddwch yn adrodd am y digwyddiad.

Mae’n bwysig rhoi cymaint o fanylion â phosibl – bydd hyn yn helpu’r heddlu i ymchwilio i’ch achos.

Bydd angen i chi ddisgrifio’r person sy’n gyfrifol am y digwyddiad casineb – fe’i gelwir yn ‘droseddwr’. Pan fyddwch chi'n disgrifio'r troseddwr, mae'n ddefnyddiol rhoi gwybodaeth gyffredinol fel oedran, taldra, maint, rhyw, ethnigrwydd a dillad.

Ceisiwch hefyd gofio unrhyw nodweddion penodol fel:

• lliw gwallt a gwallt wyneb

• sbectol neu emwaith

• acen

• tatŵs neu dyllu

• creithiau neu olion geni

Os oedd car neu fan yn gysylltiedig, dywedwch beth oedd y plât rhif a sut olwg oedd arno. Er enghraifft, ceisiwch gynnwys pethau fel y gwneuthuriad, y model, y lliw, pa mor hen ydoedd ac unrhyw arwyddion o ddifrod.

Os gwnaeth y troseddwr ddifrodi eich eiddo, dylech ddisgrifio'r difrod neu'r golled. Os yn bosibl, cynhwyswch faint mae'n ei gostio i atgyweirio'r difrod. Gallwch hefyd dynnu lluniau o'r difrod i ddangos i'r heddlu.

Rhoi eich manylion cyswllt i'r heddlu

Pan fyddwch yn riportio’r digwyddiad casineb, bydd angen i chi gynnwys eich manylion cyswllt os ydych am i’r heddlu ymchwilio i’r digwyddiad.

Os ydych chi’n poeni bod yr heddlu’n cysylltu â chi gartref, gallwch chi ofyn iddyn nhw gysylltu â chi trwy rywun rydych chi’n ymddiried ynddo, fel ffrind neu aelod o’r teulu. Gofynnwch i’r person hwn a yw’n iawn i roi eu manylion cyswllt i’r heddlu.

Sut i adrodd am drosedd neu ddigwyddiad casineb

Gallwch roi gwybod amdano ar-lein, dros y ffôn neu'n bersonol.

Os nad yw’r heddlu’n meddwl bod digwyddiad casineb wedi digwydd

Mae’n rhaid i’r heddlu gofnodi rhywbeth fel digwyddiad casineb os credwch iddo gael ei achosi gan ragfarn neu elyniaeth yn eich erbyn:

• oherwydd eich hil neu grefydd

• oherwydd eich rhywioldeb

• oherwydd eich bod yn anabl

• oherwydd eich bod chi'n trawsrywiol

Nid oes ots os nad yw’r heddlu’n cytuno ei fod yn ddigwyddiad casineb. Nid oes rhaid i chi ddangos tystiolaeth o ragfarn neu elyniaeth i adrodd rhywbeth fel digwyddiad casineb.

Os dywed yr heddlu eich bod wedi profi ymddygiad gwrthgymdeithasol, dywedwch wrthynt eich bod am iddo gael ei gofnodi fel digwyddiad casineb. Os bydd y troseddwr yn cael ei erlyn, mae'r gosb am drosedd casineb yn fwy difrifol nag ydyw am ymddygiad gwrthgymdeithasol.

Ar ôl i chi riportio trosedd casineb neu ddigwyddiad casineb

Bydd yr heddlu yn:

• rhoi rhif cyfeirnod digwyddiad i chi - gallwch ddefnyddio hwn pan fyddwch am gysylltu â nhw am eich achos

• gofyn i chi am ddatganiad ac ymchwilio i'r digwyddiad casineb os ydynt yn meddwl bod trosedd wedi digwydd

• gofynnwch a ydych am i Gymorth i Ddioddefwyr gysylltu â chi

Mae Cymorth i Ddioddefwyr yn elusen annibynnol sy’n rhoi cymorth emosiynol ac ymarferol i bobl sydd wedi profi trosedd. Er enghraifft, os gwnaeth rhywun ddifrodi eich eiddo, gall Cymorth i Ddioddefwyr eich helpu i'w atgyweirio.

Os yw'r heddlu'n meddwl bod trosedd wedi digwydd

Bydd yr heddlu’n ymchwilio i’ch adroddiad os ydynt yn meddwl bod trosedd wedi digwydd – er enghraifft, os ymosodwyd arnoch neu os difrodwyd eich eiddo.

Ar ôl i chi riportio trosedd casineb, dylai'r heddlu gysylltu â chi o fewn 7 diwrnod i gael rhagor o wybodaeth. Fel arfer byddant yn gofyn i chi ddod i gyfweliad. Yn y cyfweliad byddwch yn rhoi eich datganiad am yr hyn a ddigwyddodd.

Os na fydd yr heddlu’n cysylltu â chi o fewn 7 diwrnod, dylech ffonio’ch gorsaf heddlu lleol.

Rhoi eich datganiad i’r heddlu

Gallwch ofyn am gyfweliad yng ngorsaf yr heddlu, eich cartref neu rywle arall. Er enghraifft, efallai y bydd yr heddlu’n cytuno i’ch cyfweld yn eich Cyngor ar Bopeth agosaf.

Mae’n syniad da dod â rhywun gyda chi. Gallech ofyn i ffrind, cyfreithiwr neu gynghorydd o Gyngor ar Bopeth ddod gyda chi.

Os nad ydych yn siarad neu’n deall Saesneg, gallwch ddod â chyfieithydd neu ddehonglydd gyda chi. Er enghraifft, gallwch chi:

• dod â ffrind neu aelod o'r teulu

• gofynnwch i sefydliad cyngor lleol, fel Cyngor ar Bopeth

• gofyn i'r heddlu ddarparu cyfieithydd

Os na fydd yr heddlu’n cytuno i ddarparu cyfieithydd, gofynnwch am gael gweld eu polisi ar gyfieithwyr a chyfieithwyr ar y pryd. Os credwch y dylent fod wedi darparu cyfieithydd neu gyfieithydd ar y pryd, gallwch wneud cwyn.

Ar ôl ichi roi eich datganiad

Bydd yr heddlu yn ymchwilio i'r digwyddiad. Bydd yn helpu ymchwiliad yr heddlu os gallwch roi tystiolaeth iddynt - er enghraifft, fideo o'r drosedd yn digwydd.

Pan fydd yr heddlu wedi gorffen ymchwilio, byddant yn cysylltu â chi ac yn rhoi gwybod i chi am y canlyniad - gan gynnwys a ydynt yn cyhuddo rhywun o drosedd.

Os bydd yr heddlu’n penderfynu cyhuddo rhywun, byddan nhw’n anfon yr achos at Wasanaeth Erlyn y Goron (CPS). Mae’r CPS yn sefydliad sy’n gallu mynd â phobl i’r llys – gelwir hyn yn ‘erlyniad’. Os bydd y CPS yn penderfynu peidio ag erlyn y troseddwr, rhaid iddynt roi gwybod i chi.

Dylai’r heddlu:

• rhoi cyngor i chi ynghylch gwneud cais am iawndal - hyd yn oed os nad yw’r heddlu wedi dal y troseddwr

• rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf i chi am yr hyn sy’n digwydd gyda’ch achos

• gofynnwch am eich adborth ynghylch sut y gwnaethant drin eich achos

Os na fydd yr heddlu’n gwneud y pethau hyn, neu os nad ydych chi’n hapus â’r ffordd y maen nhw’n trin eich achos, gallwch chi wneud cwyn.

Os nad ydych yn hapus gyda sut mae'r heddlu'n delio â'ch achos

Gallwch gwyno'n bersonol yng ngorsaf yr heddlu neu drwy gysylltu â'ch heddlu lleol. Gallwch ddod o hyd i’ch heddlu lleol ar wefan yr heddlu.

Os nad ydych yn hapus gyda’r ymateb i’ch cwyn, gallwch siarad â chynghorydd.

Os credwch fod yr heddlu wedi eich trin yn annheg oherwydd rhywbeth fel eich hil, rhywioldeb neu anabledd, gallai hyn fod yn gwahaniaethu. Gallwch wirio beth i'w wneud os credwch fod yr heddlu wedi gwahaniaethu yn eich erbyn.

Cael mwy o gymorth

Os ydych chi wedi profi unrhyw ddigwyddiad casineb neu drosedd casineb, gallwch gael cymorth gan Gymorth i Ddioddefwyr Cymru ar eu gwefan.

Mae rhai sefydliadau cenedlaethol a all eich helpu os ydych wedi profi math penodol o drosedd casineb - er enghraifft, trosedd casineb trawsffobig.

Os ydych chi'n LHDTC+

Os ydych chi wedi profi digwyddiad casineb homoffobig neu drawsffobig neu drosedd casineb, gallwch gael cefnogaeth gan galop ar eu gwefan.

Os ydych yn Fwslim

Os ydych chi wedi profi digwyddiad casineb Islamoffobig neu drosedd casineb, gallwch gael cymorth gan Tell MAMA ar eu gwefan.

Os ydych yn Sipsiwn, Roma neu Deithiwr

Os ydych chi wedi profi digwyddiad casineb hiliol neu drosedd casineb, gallwch gael cefnogaeth gan Gyfeillion, Teuluoedd a Theithwyr ar eu gwefan.